เรื่อง ‘หวย’ แทบแยกไม่ออกจากวิถีชีวิตคนไทย การเข้าไปจัดระเบียบเรื่องนี้ของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) จึงไม่ใช่งานง่ายๆ

การกำหนดราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลหรือลอตเตอรี่ ให้อยู่ที่ราคาคู่ละ 80 บาท

แม้จะมีเสียงหนุนจากประชาชน ในฐานะคนซื้อหวย แต่ในมุมมองของคนขายและยี่ปั๊วยืนยันไม่ได้กำไร

คสช.ต้องดำเนินการอย่างไร คำสั่งลดราคาสลาก จึงเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ

โอกาส เตพละกุล
ประธานสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

การที่ คสช.มีคำสั่งให้จำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลในราคา 80 บาทแก่ประชาชนนั้น ราคา 80 บาท ถือเป็นราคาเดิม แต่ที่ผ่านมาการขายสลากมักขายกันเกินราคา

อีกทั้งโดยนิสัยของคนไทยมักจะเห็นใจผู้จำหน่ายรายย่อยและเป็นความต้องการที่จะมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการถูกสลากอีกช่องทางหนึ่ง จึงยินดีที่จะจ่ายให้กับราคาที่เกินจริงนี้

คำสั่งของ คสช.ในเรื่องนี้จึงถือเป็นเรื่องถูกต้องในการจัดระเบียบกระบวน การให้อยู่ในกรอบกติกาและถูกกฎหมาย เพราะปัญหานี้ไม่ค่อยได้รับการแก้ไขหากมีรัฐบาลที่มาจากพรรคการเมือง เนื่องจากเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับผล

ประโยชน์ หากเป็น คสช.ก็น่าจะแก้ไขปัญหานี้ได้ดี

ที่สำคัญทั้งกองสลากและยี่ปั๊วเองก็ควรจะให้ความร่วมมือกับ คสช. เพราะแม้จะกำหนดราคาในลักษณะนี้ก็น่าจะไม่ทำให้ขาดทุน ถือว่ายังได้กำไรอยู่เพียงแต่เดิมอาจเคยได้ร้อยละ 40 ก็เหลือร้อยละ 20 แต่ก็ยังถือว่าเป็นกำไร

กระบวนการจำหน่ายสลากกินแบ่งฯ นี้มี 4 องค์ประกอบหลักคือ กองสลากกินแบ่ง ยี่ปั๊ว ผู้จำหน่ายรายย่อยและประชาชนในฐานะผู้ซื้อ หากมีการควบคุมราคาก็จะไม่ส่งผล กระทบต่อยี่ปั๊วหรือผู้จำหน่ายรายย่อยแต่อย่างใด

อาจจะกระทบตัวกองสลากบ้างแต่คงไม่เป็นเรื่องใหญ่ และผู้ที่จะได้รับผลประโยชน์ดีที่สุดก็คือประชาชน

อีกทั้งหากยี่ปั๊วรายใด ไม่ยอมดำเนินการตามคำสั่งนี้ก็ควรมีมาตรการที่เข้มงวดในการระงับการขายสลากกินแบ่งและประกาศให้สาธารณะรับรู้ว่ายี่ปั๊วรายนี้ไม่ยอมทำตามคำสั่ง เพราะเชื่อว่าจะมียี่ปั๊วจำนวนมากที่พร้อมดำเนินการตามกติกา

ส่วนระยะเวลาการแก้ปัญหาหวยแพง เชื่อว่าคงใช้เวลาไม่นานมากนัก หลังจากที่มีคำสั่งออกมาก็ให้กรรมการบอร์ดกองสลากประชุมเพื่อหาแนวทางที่นำมาปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม ใช้เวลาแค่ 1 สัปดาห์ก็สามารถทำให้เป็นรูปธรรมได้

สิ่งที่ คสช.ต้องจับตามองคือกองสลากและยี่ปั๊ว หากแก้ปัญหาใน 2 ส่วนนี้ได้ ก็จะถือว่าเป็นการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุและเป็นแนวทางในการปราบปรามการทุจริตคอร์รัปชั่นอย่างแท้จริง

และสิ่งนี้จะเป็นตัวอย่างที่ดีในการจัดการกระบวนการทุจริตในรูปแบบอื่น

ปัทมาวดี ซูซูกิ
คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สลากกินแบ่งรัฐบาลก็มีลักษณะคล้ายกับสินค้าทั่วไปที่มีกระบวนการกระจายออกสู่ท้องตลาด มีการผลิตโดยกองสลากกินแบ่งรัฐบาล มียี่ปั๊วไปคอยรับซื้อและให้ผู้จำหน่ายรายย่อยมารับซื้อต่อเพื่อไปขายให้ประชาชนต่อไป แต่ละกระบวนการก็จะมีต้นทุน

โดยเรื่องสลากนี้ถือว่าเป็นกรณีทางเลือกของประชาชน ที่ผ่านมาจะเห็นว่าแม้สลากกินแบ่งฯ จะมีราคาหลักร้อยประชาชนก็ยินดีที่จะซื้อ เพราะเปรียบได้กับเป็นการลงทุนเพื่อหวังผลกำไร ไม่ต่างอะไรกับการประกอบธุรกิจ

ดังนั้น จึงต้องไปดูว่าการกำหนดราคาให้เหลือ 80 บาทนี้ จะสามารถแก้ปัญหาได้ที่จุดไหน

ไม่แน่ใจว่า คสช.มีข้อมูลเชิงลึกรู้จักยี่ปั๊วแต่ละรายหรือไม่ แต่การกำหนดราคา 80 บาท โดยที่พุ่งเป้ามาที่ผู้จำหน่ายรายย่อยนั้น เชื่อว่าเป็นเรื่องที่ยากมากที่จะมาตามจับกับผู้จำหน่ายรายย่อยหากมีการขายเกินราคา

เพราะผู้จำหน่ายรายย่อยมีจำนวนมากกระจายอยู่ในทุกพื้นที่และส่วนใหญ่เป็นชาวบ้านหาเช้ากินค่ำ หากพุ่งเป้าไปที่ผู้จำหน่ายรายย่อยจริงก็เชื่อว่าคำสั่งดังกล่าวคงเกิดผลรูปธรรมที่เป็นไปได้ยาก อีกทั้งจะกระทบต่อผู้จำหน่ายรายย่อยโดยตรง

ยกเว้นว่ากระบวนการนี้มีระบบผูกขาด มีการแบ่งหัวคิวแบ่งผลประโยชน์กันจำนวนมากจนทำให้ราคาเกินจริงก็ควรจะไปแก้ปัญหาที่จุดนี้ เพราะถือว่าเป็นกระบวนการทุจริต โดยต้องจัดการกับผู้จำหน่ายรายใหญ่หรือยี่ปั๊ว

อีกทั้งยังต้องระวังว่าหากเข้าไปดำเนินการในเรื่องนี้จะทำให้ยี่ปั๊วเปลี่ยนแนวทางการดำเนินการ หรือที่เรียกว่า ‘หวยใต้ดิน’ คสช.ก็ต้องมีมาตรการและข้อมูลเชิงลึกที่จะจัดการกับยี่ปั๊วโดยตรง และต้องมีแนวทางในการควบคุมดีมานด์กับซัพพลายจึงจะควบคุมปัญหาได้

นิพนธ์ พัวพงศกร
ผอ.วิจัยนโยบายเศรษฐกิจรายสาขาด้านการพัฒนาอุตสาหกรรมชนบท
สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ)

ปัญหาราคาสลากกินแบ่งรัฐบาลเป็นปัญหาที่มีการพูดถึงมายาวนาน ก่อนหน้านี้เคยเสนอแนวการแก้ปัญหาแล้วแต่ไม่มีใครสนใจ

ประเด็นของเรื่องนี้ไม่ใช่การจ่ายผลตอบแทน 15-20 เปอร์เซ็นต์ ให้กับผู้ค้าปลีก แต่ต้นตอของปัญหาอยู่ที่อุปสงค์และอุปทาน ไม่ใช่ความผิดของใครหรือหน่วยงานใด

อุปสงค์ หรือความต้องการของผู้บริโภค คือ รางวัลที่จูงใจ ทุกคนที่ซื้อสลากก็อยากได้รางวัลที่ 1 ขณะที่อุปทานหรือปริมาณของสินค้า ในที่นี้คือสลากมีจำนวนจำกัด ทำให้ราคาแพง จึงควรลดมูลค่าของรางวัลลงแล้วเพิ่มจำนวนสลาก

วิธีการดังกล่าวจะช่วยให้สลากราคาต่ำลงได้ทันที แต่วิธีการนี้คงไม่สามารถทำได้ทันการออกสลากงวดวันที่ 16 ก.ค.นี้ เพราะต้องใช้เวลาในการทำความเข้าใจและเป็นเรื่องของรายละเอียด

จากเหตุผลดังกล่าวจะเห็นได้ว่าปัญหาสลากเกินราคา ไม่ได้เกิดจากคนขายโก่งราคา

แต่เพราะรางวัลที่สูงเป็นแรงจูงใจให้คนซื้อ ขณะที่สลากซึ่งหมายถึงเลขที่คนซื้อต้องการมากในแต่ละงวดเองมีน้อย วิธีการแก้ปัญหาในระยะยาว ควรมีการใช้ตู้ลอตโต้ (lotto) เพื่อเพิ่มจำนวนสลาก ซึ่งจะทำให้คนซื้อสามารถเลือกเลขที่ตัวเองต้องการได้ โดยไม่จำกัดจำนวน ขณะทีรางวัลเท่าเดิม

วิธีการนี้หากสลากในงวดนั้นขายไม่หมดก็จะไม่เกิดปัญหากับคนขาย ซึ่งแตกต่างจากการแบ่งโควตาสลากในปัจจุบัน ที่หากสลากเหลือคนขายต้องรับผิดชอบเอง ซึ่งน่าเห็นใจ

ยืนยันว่าตู้ลอตโต้ช่วยแก้ปัญหาในระยะยาวได้ เนื่องจากจะเป็นการกำจัดโควตาสลากทั้งหมด แต่ขึ้นอยู่กับผู้มีอำนาจว่าจะกล้าเข้ามาแก้ปัญหาในส่วนของระบบหรือไม่

หากดูระบบให้ดีได้พร้อมกับไม่ให้ใครเข้ามาผูกขาดผลประโยชน์ ปัญหาราคาสลากก็หมดไป