เมื่อแผนการสอนกลายเป็นภาระที่หนักเกินไป

สำหรับครูทุกคน “แผนการสอน” เปรียบเสมือน “แผนที่แห่งการเรียนรู้” ที่ช่วยครูกำหนดเส้นทางในการพาผู้เรียนไปสู่เป้าหมายทางการศึกษาอย่างมีทิศทางและเป็นระบบ  หากครูปราศจากแผนการสอนที่ดี ย่อมเสี่ยงต่อการพาผู้เรียนหลงทางกลางห้องเรียน แผนการสอนจึงเป็นหัวใจของวิชาชีพครูและมีความสำคัญไม่ต่างจากการสอนเอง เพราะการเรียนรู้จะของผู้เรียนอาจเกิดขึ้นไม่ได้เลย หากขาดการวางแผนที่ดี

แต่ในชีวิตจริง ภาระงานของครูหนักกว่าที่ใครคาดคิด ครูหนึ่งคนอาจต้องรับผิดชอบการสอนในหลายชั้นเรียน หรือหลายวิชา ในขณะที่แผนการสอนเพียงหนึ่งคาบที่ใช้เวลาเรียนไม่ถึงชั่วโมง กลับอาจต้องใช้เวลาเตรียมล่วงหน้าอย่างน้อย 2–3 ชั่วโมง หรือบางครั้งต้องใช้เวลานานหลายวันในการค้นคว้า และออกแบบการจัดการเรียนรู้สำหรับเป้าหมายการศึกษาที่ครูไม่คุ้นชิน ยิ่งไปกว่านั้น ภาระงานเอกสารและงานธุรการที่หลั่งไหลเข้ามาไม่ขาดสาย ก็มักเบียดบังเวลาที่ครูควรจะได้ทุ่มเทไปกับการออกแบบการเรียนรู้ที่ตอบโจทย์ผู้เรียนอย่างแท้จริง

AI เพื่อนคู่คิดที่มาช่วยแบ่งเบาภาระครู

ในวันที่เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ก้าวล้ำไปไกล ครูไม่จำเป็นต้องแบกภาระนี้ไว้เพียงลำพังอีกต่อไป การมาของ “Generative AI” แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของ AI ในการเป็น “ผู้ช่วยส่วนตัว” ที่พร้อมทำงานได้ตลอดเวลา สามารถลดเวลาการทำงานได้มาก

• หากครูสับสนกับเป้าหมายการเรียนรู้ที่เป็นนามธรรม AI สามารถช่วยตีความ อธิบาย และแปลงให้เห็นภาพชัดเจน
• หากครูขาดไอเดียในการจัดการสอน AI สามารถเสนอวิธีการสอน 10 แบบที่หลากหลายให้ครูเลือกวิธีที่เหมาะ แล้วให้ AI ร่างลำดับกิจกรรมจนกลายเป็นแผนการสอนที่พร้อมใช้
• หากครูต้องการข้อสอบ ชุดคำถาม หรือแบบฝึกหัด AI ก็สามารถร่างคำถามหลายสิบข้อได้ในเวลาอันสั้น แถมยังปรับให้อิงสถานการณ์ชีวิตจริงของนักเรียนได้อีกด้วย

แน่นอนว่า AI ไม่ได้มาแทนครู แต่เป็นเสมือน “เพื่อนคู่คิด” ที่เข้ามาช่วยครูขยายขอบเขตความคิด แถมยังช่วยครูสร้างสรรค์แผนการสอน ทำให้ให้ครูมีเวลาไปโฟกัสกับสิ่งที่สำคัญที่สุด นั่นคือการสอนและการดูแลนักเรียน

โครงการห้องเรียนโดนใจ AI เติมพลัง 

เพื่อพิสูจน์ศักยภาพของ AI ทีมวิจัยจาก TDRI จึงริเริ่มโครงการทดลองใช้ Generative AI ช่วยครูพัฒนาแผนการสอน โดยได้รับความร่วมมือจากทาง InsKru, Skooldio และ LUKKID ในการออกแบบการเรียนรู้ร่วมกัน ภายใต้การสนับสนุนของทุนสนับสนุนงานมูลฐาน (Fundamental Fund)

โดยทีมวิจัยได้คัดเลือกครูที่สอนในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 จำนวน 12 คน จาก 4 วิชาหลัก ได้แก่ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และสังคมศึกษา มาร่วมเป็น “กลุ่มบุกเบิก” ในการทดลองทำงานร่วมกับ AI เพื่อพัฒนาแผนการสอน ผ่านชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (Professional Learning Community: PLC) ที่จัดขึ้นต่อเนื่องจำนวน 5 ครั้ง ระยะเวลา 4 เดือนช่วงปิดเทอม โดยมีเป้าหมายไม่ใช่แค่การพาครูทำความรู้จักกับเทคโนโลยีใหม่ ๆ แต่ให้ครูได้ลองใช้ AI สร้างแผนการสอน และนำแผนการสอนที่พัฒนาร่วมกับ AI ไปทดลองใช้จริงในห้องเรียน

ทั้งนี้ ผลการทดลองของโครงการสะท้อนให้เห็นว่า AI ไม่ได้ลดทอนคุณภาพของแผนการสอน ตรงกันข้าม กลับช่วยให้ครูทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น จากเดิมที่ครูต้องเริ่มคิดและเริ่มเขียนทุกอย่างในแผนการสอนด้วยตนเอง ครูสามารถใช้ AI ร่างแผนการสอนได้ภายในเวลาอันสั้น ก่อนนำมาปรับแต่งให้สอดคล้องกับบริบทของห้องเรียนของตนเอง นอกจากนี้ ครูยังสะท้อนว่า AI ช่วยจุดประกายไอเดียการสอนใหม่ ๆ ที่ครูไม่เคยนึกถึงมาก่อน เช่น การออกแบบกิจกรรมให้บูรณาการระหว่างวิชา ทำให้ช่วยลดภาระในการสอนเนื้อหาที่ซ้ำซ้อนและสร้างการเรียนรู้ที่มีความหมายกับผู้เรียนมากยิ่งขึ้น

นอกเหนือจากการสอน ครูบางคนยังนำ AI ไปประยุกต์ใช้กับงานอื่นในโรงเรียน ทั้งการทำอินโฟกราฟิกประชาสัมพันธ์ ไปจนถึงการเลือกเพลงเปิดรายการวิทยุยามเช้า อย่างไรก็ตาม AI ก็ยังไม่ใช่คำตอบสำเร็จรูป เนื่องจากข้อมูลที่ได้จาก AI อาจมีความคลาดเคลื่อน ดังนั้น ครูจึงยังคงมีบทบาทสำคัญในการใช้วิจารณญาณ ตรวจสอบ และปรับแก้ก่อนจะนำไปใช้จริงในห้องเรียน

ร่วมก้าวแรกไปด้วยกันสู่ห้องเรียนแห่งอนาคต

การใช้ AI ในห้องเรียนจึงไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป สิ่งสำคัญคือ ครูไม่จำเป็นต้องเดินบนเส้นทางใหม่นี้เพียงลำพัง เพื่อช่วยให้ครูทุกคนเริ่มต้นได้อย่างมั่นใจ ทีมวิจัยนโยบายด้านการปฏิรูปการศึกษา ภายใต้การสนับสนุนของหน่วยบริหารทุนและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) และมูลนิธิโรงเรียนวันเสาร์ ขอเชิญชวนครูและผู้ที่สนใจมาร่วมกันทำความรู้จัก ทำความเข้าใจ และลงมือใช้ Gen AI เพื่อยกระดับประสิทธิภาพการทำงาน และสร้างการเรียนรู้ที่มีความหมายต่อผู้เรียนมากยิ่งขึ้น ผ่านคลิปวีดีโอในซีรี่ส์ “AI ในห้องเรียน”ที่จะค่อย ๆ พาทุกคนทำความเข้าใจและเรียนรู้การใช้งาน AI ไปพร้อม ๆ กันทีละขั้นตอน กับเนื้อหาที่ประกอบด้วย

• ตอนที่ 1: ทำไมครูต้องสนใจเรื่อง Gen AI
• ตอนที่ 2: ใช้ AI อย่างไรให้ได้ผลลัพธ์ที่โดนใจ
• ตอนที่ 3: ใช้ AI กำหนดเป้าหมายการเรียนรู้อย่างไรให้ตรงเป้าและไวขึ้น
• ตอนที่ 4: ใช้ AI ออกแบบการเรียนการสอนอย่างไรให้สนุกขึ้น
• ตอนที่ 5: ใช้ AI พัฒนาเครื่องมือวัดและประเมินผลอย่างไรให้ตรงจุด
• ตอนที่ 6: อนาคต AI กับการศึกษาไทย จะไปอย่างไรต่อ

เพื่อให้การเรียนรู้เป็นเรื่องง่ายขึ้น ซีรีส์นี้มาพร้อมกับสื่อการเรียนรู้ประกอบวิดีโอในแต่ละตอน ที่ช่วยสรุปประเด็นสำคัญและแนวทางการใช้ AI ในห้องเรียนอย่างเป็นขั้นตอน (ดาวน์โหลด)

นอกเหนือจากซีรีส์นี้แล้ว ทีมวิจัยนโยบายด้านการปฏิรูปการศึกษา ยังได้รวบรวมบทเรียน มุมมอง และเครื่องมือจริงจากครูผู้เข้าร่วมโครงการ “ห้องเรียนโดนใจ AI เติมพลัง” เพื่อให้ครูและผู้สนใจสามารถนำไปต่อยอดการเรียนรู้และเริ่มต้นใช้ AI ได้อย่างมั่นใจ ประกอบด้วย

ครู x AI: แผนการสอนจากครูและ AI เพื่อนคู่คิด

• แผนนี้ AI ช่วยปั่น ครูมันส์ นักเรียนมีไฟ
• ห้องเรียน AI เมื่อนักเรียน “ต้องประมูล” เพื่อสร้างเมือง
• ไอเดียแผนการสอนคณิตศาสตร์จากห้องเรียน AI

Teacher AI Prompt Story: เรื่องเล่าของครูจากห้องเรียน AI

• เราจะทำให้เด็ก ม. ต้น ชอบเรียนวิทยาศาตร์ได้อย่างไร?
• ใช้ AI แล้วชีวิตครูง่ายขึ้น…แต่ครูก็ยังคงไม่ได้หยุดคิดและสร้างสรรค์
• เราใช้แผนการสอนเดิมมา 7 ปี…จนวันที่ AI เข้ามาเปลี่ยนห้องเรียนให้มีชีวิตอีกครั้ง
• ครูใช้ AI กันแบบไหน

บทเรียนจากโครงการ: เคล็ดไม่ลับในการใช้ AI ทำแผนการสอน

• รวม 5 เทคนิค อัปเกรด Ai ผู้ช่วยครูให้สร้างแผนการสอนได้เก่งขึ้น
• แบ่งปันเทคนิค Prompt Ai ให้แนะนำการวัดและประเมินผลได้มีคุณภาพมากขึ้น 

Prompt Library: รวม Prompt เด็ดที่ครูไม่ควรพลาด

• มัดรวม Prompt ช่วยครูสร้างแผนการสอนจากโครงการวิจัยห้องเรียนโดนใจ AI เติมพลัง

แนวทางการออกแบบหลักสูตร: ครูไทยก้าวทันโลก AI ได้อย่างมั่นใจ

• การสร้างเครือข่ายเพื่อขยายผล: การนำ Gen AI ไปใช้ส่งเสริมการสอนของครูในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา

อนาคตของการศึกษาอาจไม่ได้อยู่ที่การเลือกระหว่างครูกับ AI แต่อยู่ที่การเดินจับมือไปด้วยกัน เพื่อสร้างสรรค์ห้องเรียนที่เต็มไปด้วยแรงบันดาลใจ ทำให้นักเรียนไทยก้าวทันโลกที่หมุนเร็วขึ้นทุกวัน